Escasos días antes do que xa coñecemos como crise do covid, filmábase no Porriño a curtametraxe Para Sempre, Malévich.
A última curtametraxe galega da etapa desconfinada agarda, dende entón, pola nova normalidade e por un Festival de Cans 2020 que virá co final do verán.
Festival de Cans 2020
Quen podía imaxinar en Cans 2019 que a seguinte edición do festival máis bonito e surrealista deste país tería que ser aprazado por motivo dunha pandemia mundial? Lóxicamente, á altura do Festival de Cans de 2019, se alguén fixera semellante alarde de imaxinación, tería posto ese material fantástico a servizo do audiovisual. Unha curta distópica e catastrófica a estrenar na sesión de tarde de calquera dos jhalpóns.
Dende o ano 2004 o Festival de Cans celebrouse ininterrumpidamente no mes de maio, o mes das flores. Pero este mes de maio tivo para Cans un sabor agredoce.
Doce porque foi o mes dos primeiros pasos que nos alonxaban dos dorosísimos meses de confinamento. Agre polos que marcharon sós, por un Val da Louriña sacudido emocional e económicamente, e pola desagradable sensación de que nada voltará ser coma antes.
Con bo criterio, o Festival de Cans 2020 decidiu aprazar a celebración do certame ata o vindeiro mes de setembro. Mes no que -toquemos madeira- tanto medidas de protección coma criterios para as mesmas, estarán xa algo máis asentadas e depuradas.
Agradecémoslle ao Festival que non cancelase a edición deste ano e que, con valentía e prudencia nos ofreza a última gran celebración do verán.
Os últimos de Cans
Son moitas as obras e os autores que se sentiron orfos no mes de maio. Traballos de persoas cheas de ilusión por amosalos neste noso particular Berlinale.
Obras que xa forman parte doutra era e doutro momento histórico e que contan cun valor engadido precisamente por esa “descatalogación”.
Pero de entre todas elas houbo unha máis orfa, se cabe. Unha curtametraxe condenada ao esquecemento que se revolveu dende dentro de sí mesma para reinventarse. Sen coñecemento sequera dos seus autores, este filme fabulou co entorno e co contido, dando de sí a derradeira das derradeiras curtametraxes dunha era.
Para Sempre, Malévich: A última e a primeira
En febreiro os días son curtos. E son fríos e adoitan ser chuviosos. Teñen un filtro melancólico e enfermizo que invade os espazos e confunde os sentimentos. Semella que a luz, en febreiro, logo dunha doenza longa e extenuante, quixese desconfinarse e saír fóra. Pero aínda está cansa e regresa pronto, derrotada.
É esta e non outra a luz coa que tivo que gravar o director Antón Veiga o relato de Galería de Saldos (Xerais, 2016) do escritor Diego Giráldez por causa dos tempos programados para a rodaxe. Pero é que non tería sido posible outra luz para a súa protagonista, Mara.
O infortunio apegouse a este proxecto dende o mesmo intre da súa concepción e, de momento, non quixo abandonalo. Agardemos que non o faga nunca porque é precisamente a amalgama de ambos, proxecto e adversidade, o que convirte a Para sempre, Malévich nunha obra que é necesario ver e, sobre todo, aprehender.
Neste infortunado camiño sucedéronse varios feitos que convén ter en conta:
En primeiro lugar, esta curtametraxe foi realizada en tempo récord coa ilusión de poder estrenala no Festival de Cans de 2020. A axencia Elemental Chefs asumiu un proxecto que contaba cun mes para ser rodado e montado, suplindo o tempo escaso con ánimo e confianza. Cans estaba cerca. Tan cerca que nunha imaxe alegórica, Veiga e o seu director de fotografía Mateo Hernández, chegan a tocar coas puntas dos dedos o metal da varanda do debut no audiovisual. Pero o filme quedou sen estrenar e o festival diluíase como posibilidade.
A medida do confinamento dotou, casualmente, a Para Sempre, Malévich de certa lenda. Deulle, por así dicilo, o apelido composto de “A que non foi estreada” pasando a formar parte desas obras con historia que pegan no inconsciente colectivo e colleitan visitas á Wikipedia.
E é que cando a literatura teima por quedar por enriba do relato, xa non hai forma de alonxala. Por iso, nesta mesma orde de feitos que alimentan o mito daquela que non foi estreada, volve entrar a perda. Un dos espazos nos que se rodou a curtametraxe, a Sala Ingrávida, a insigne Sala Ingrávida botou a persiana despois de seis anos de forte aposta cultural, neste mesmo mes de xuño. O Porriño perde unha filla e Para Sempre, Malévich adxectívase con misterio.
Pero se, verdadeiramente, hai unha coxuntura que arrepía, esa é a do carácter premonitorio do guión deste filme.
Como levado por unha forza estraña, Veiga escolle este relato que fala da perda, da dor, do medo e das maneiras de enfronatalo. Case coma se ese medo, esa perda e esa dor o secuestraran, Antón Veiga elixe a Mara para que non lle dea a espalda. Para que o leve da man a través dese segredo de destrucción que só eles, ela máis el, coñecen sen saber aínda en que forma os vai atacar. Esta escolla súa adquire hoxe un novo significado cando escoitamos a Mara pregar para que desapareza a súa normalidade e rematar concluíndo, sen alivio e resignada, pero o único que nos queda é esta normalidade. E así é, Mara.
De que está feita unha historia que é á vez presaxio e resposta? Pode que Diego Giráldez e Antón Veiga estean reconstruíndo o sentido das súas respectivas obras sen querelo? Son homes xenerosos e dirán que si, que as creacións son entes vivos que superan aos autores. Porque a perda volveu e volverá máis alá do sentido desta obra, sen embargo, a dúbida e o segredo sobrevoarán, para sempre, a curta maldita.
