Laura Villaverde, nada en Tui en 1984, recíbeme na súa casa no casco vello da cidade medieval da que fai parte. A casa é de pedra, ampla e cálida. Coma ela. A luz acompáñaa en todos os movementos mentres, nerviosa pero decidida, me coloca nunha mesa na solaina. Non teño nin idea de quen é esta muller no persoal, pero xérame moitísima empatía e certa hipnose o seu xeito de moverse.
-Séntate.
“Como para non”, penso eu. “Con esa enerxía calquera lle di de quedar de pé.”
Doce, ofréceme café.
Licenciada en Arte Dramática pola ESAD, completou a súa formación no campo da interpretación en Nova Iorque (2010/2012) da man de Anne Bogart, entre outras grandes da escena mundial.
Laura, vin un vídeo teu moi divertido en Instagram. É nun ensaio?
Jajaja, si!
Hai un par de semanas estivemos no cárcere vello de Lugo nunha residencia. Tres rapazas co que lle chamamos o Proxecto Hostia (The3H/OSTIAS), as 3 hostias: unha das actrices é americana, logo está Raquel Espada que é galega pero vive en Madrid e estou eu. Cada unha traía métodos de adestramento diferentes. Cando nos puxemos a ver como quentabamos, o único que tiñamos en común era esa canción, que a coñeciamos as tres.
Unha residencia?
Unha residencia para artistas. Danche un espazo e cartos e aí estás concentrando 3 semanas só para iso.
A min gústame comparalo con Un cuarto de seu de Virxinia Woolf: por fin che dan un espazo e medios para convivir con outras artistas, concentrar a túa enerxía nun proxecto,… iso son as residencias artísticas. En Galiza existen as Residencias Paraíso do colectivo RPM. Nós estabamos no vello cárcere de Lugo outro grupo no Teatro Rosalía, tamén na Coruña, no Principal en Ourense, etc. Todos ao mesmo tempo pero en diferentes puntos do país.
Ten moi boa pinta…
Si, si. Este ano, por exemplo, déronlle unha residencia a un equipo de arquitectura mezclado con xente de danza. Apostan por cousas moi diferentes.
Crean unha especie de rede. Coñeces a xente que non estaba no teu ámbito. Paréceme moi interesante. Danse conversas moi construtivas.
É certo que, ás veces, parece que as distintas manifestacións artísticas son estancos
Pois si.
Ti que fas?
Pois… sempre fuxín da interpretación como tal. Os meus proxectos e os da compañía son de creación propia, é dicir intentamos que a peza naza dende nós, dende cero. Traballamos unha idea dende a raíz: por que nos interesa isto, que nos apetece mover… escollemos un tema e pensamos que queremos facer con el. Traballamos moito por pautas de composición: ingredientes que lle poñemos á peza para facela ir medrando. Non é interpretación ao uso.
Agora estou nun momento que é dos que menos me apetece actuar porque realmente pásoo tan ben creando as pezas e buscando información, documentándome, que despois chega a estrea e digo… bueno, pois veña, imos alá.
A ver, sobre todo porque hai unha parte aí de cargar, descargar, e todas esas cousas que non saen no Instagram -rise- pero que existe e que implica estar dende as 6 da mañá breando.
En que proxectos estás agora?
Chola it girl que leva aí dende 2017 e realmente é a que máis nos da de comer- rise de novo – E mira que non se pensou moito por iso! Bueno, foi curiosa a súa creación…
En abril sacaremos a nova peza da compañía “Artesa Cía” e está cofundada por Roi Fernández que é un artista multimedia.
A peza chámase “ILLAS DESERTAS”, que vai sobre a utilidade do inútil.
Tamén sigo traballando con The3H/OSTIAS que estamos buscando residencias e andamos traballando vía Zoom
E dou clases de teatro a adolescentes, que é o que máis me motiva. Vai facer dous anos que teño un grupo.
Estades podendo traballar?
Eu teño funcións ata final de ano. O normal sería que estivesemos pechando o traballo do primeiro semestre de 2021 e é o primeiro ano que non ocorre. Non estou pechando nada do seguinte ano e iso estame preocupando un pouco. Porque quere dicir que non se está planificando programación.
Porque, como movedes as obras? Autoxestionádesvos?
Ata hai moi pouco faciamos iso: creabamos as obras e vendiamolas. Agora traballamos a través dunha distribuidora, precisamente grazas a Chola, que foi a obra máis comercial (entendendo comercial como que máis se vendeu, porque non é precisamente unha obra random).
Na primeira función ía súper nerviosa porque é unha hora e cuarto soa en escena e estaba convencida de que o público ía pensar “pero bueno, esta tía! Que se largue” e ostrás, foi xenial – dío cunha ilusión e unha franqueza que fai que a min me de un ataque de risa-. Non podo facer máis de dous pases porque a xente vólvese tola. Teño moitísimas escolares con Chola.
Claro, é que xuntando sexo e tuning… ten pinta de funcionar
A tope! As rapazas bérranme “Aí, Chola, aí!”
De repetir moito a obra, ás veces perdes un pouco a obxectividade sobre a mesma. Pero os rapaces marchan barrenando.
Adoito xantar onde actuamos nas escolares e ás veces cadro con adolescentes que me acaban de ver e achéganse e, sobre todo elas, veñen dicirme que lles encantou. Iso para min é súper guai. Cando veñen e me din “es a hostia”. Elas identifícanse coa personaxe e eu penso que é porque a personaxe ten algo moi adolescente pero tamén de avoa, de nai…ten algo transxeneracional. É por iso que engancha. Aos nenos tamén lles encanta.
Foi un proxecto a medida. Naceu tamén como crítica ao movemento Instagram e a estes blogs de influencers.
As miñas amigas comezaron a mostrarme estes portais e lembro pensar “pero se estas vidas non teñen nada que ver coa túa!” E pensei “teño que facer algo con isto”.
Fixen un estudo e daí saiu a idea de Chola.
Fago un inciso para preguntarlle por un tema que non podo deixar escapar:
Podes presentarme a Juan Diego Botto? É por unha cousa…
Eu teño pouco contacto coas estrelas. Móvome bastante no underground. Paso moitas horas de ensaio pechada nun zulo.
-Fai unha pausa mentres me observa cunha cella medio levantada-
Isto é como cando vou ao médico. Sempre que me presento invento unha profesión (no BlaBlaCar, por exemplo) porque nunca quero dicir que son actriz. Pero cando estou no médico penso “Laura, aquí deberías dicir a verdade” e póñome moi nerviosa. Entón ás veces acabo dicindo así polo baixo “son actriz” e claro, xa comeza a festa. “E en que serie saes?” “Non, non son desas, non me interesa o audiovisual”. “Pois se coñeces a tal dille que me encanta”. Si, si, direillo… e así.
-Mírame con resignación e, eu creo que, pensando que son un pouco idiota. Decido volver ao rego antes de que o confirme-
Como traballades cabeza e corpo?
Considero que o meu traballo é un traballo de resistencia.
Mira, sempre me preguntan: «e vives disto?» E eu resposto que si, que dende 2009 me adico a isto. Vou tan atrás para respostarche para dicirche que isto é un traballo que non depende só do talento, da constancia ou da disciplina, senon tamén de resistencia. Tes que estar aí, agardando, saian ou non saian as cousas e, sobre todo, estar moi en forma. Eu sei que canto máis en forma estou, máis e mellor aguanto en escena. Os nervios á hora de saír (porque non é certo que se leve mellor a partir dun momento), actuar soa… é unha carreira de fondo. Pos toda a túa enerxía nun proxecto que, ao mellor non funciona. Intento aplicar unha máxima que me deu unha amiga: Aprieta fuerte pero suelta rápido. Ou o que é o mesmo, poñer toda a alma nun proxecto pero se non vai, non foi. Non pode traumatizarte ou paralizarte.
Pódese facer un símil coas relacións interpersoais, non?
Si, dende logo.
Tes que ser flexible, tamén para entender que non vas ter unha rutina diaria estándar. Ten que gustarche porque só con afacerse non chega. Ás veces penso que precisaría traballar facendo pezas nunha fábrica, por exemplo. Eu érgome para ir a correr, pero ás veces penso “pero se a min ninguén me obriga a isto!”. Traballar coa preguiza…. ás veces tes baixóns. Teño a sorte de vivir cunha persoa que se adica ao mesmo e váleme para observar que tamén ten momentos duros.
Por que fas isto? A nosa sociedade non alenta moito a escoller este tipo de carreiras. Supoño que iso tamén foi un proceso duro
Realmente eu din moitas voltas. Sempre fixen teatro dende o cole, pero cando decidín facer isto, en Galiza non había nin escola e meus pais dixeron que para Madrid imposible, que fixera algo aquí.
Como se me daba ben o deporte metinme nun Ciclo de Actividades Físicas e Deportivas. Despois do ciclo comecei a traballar pero xa estaba abrindo a ESAD e meu irmán, que sempre me apoiou moitísimo, insistiume para que preparase as probas de acceso.
Traballei un montón durante eses 4 anos, apuntábame a todo. Tamén coñecín alí á miña parella e traballamos moito xuntos.
A esencia de facer teatro foi a canalización da cantidade de enerxía que tiña. Era unha rebelde.
Ten tamén ese compoñente ideolóxico ou de traballo social, non?
Si, ter algo que dicir e unha canle para poder facelo.
Antes de ser rebelde noutros sitios que non me ían ser favorables mesmo para a miña saúde, escollín ser rebelde aquí. Era o mellor medio, non se me daba mal (aínda que expor dediante dun público descoñecido a miña vulnerabilidade ao principio foi moi agresivo) e metíame disciplina.
Sigo considerando que fago teatro porque hai algo que quero cambiar de min pero tamén da sociedade na que vivo. Cando lle dou clase a adolescentes funcióname perfectamente: axudas a persoas de enorme sensibilidade a relacionarse coas demáis. Considero que é unha boa disciplina para coñecerse a unha mesma, quererte mellor, aceptar as imperfeccións.
Que significa formar unha compañía?
Pois dito pronto e mal, é un coñazo. É un puro coñazo.
Realmente eu creo que as compañías créanse porque, como non me chama ninguén, vou montar eu o meu chiringo e a ver se así podo facer cousas. No noso caso foi un pouco así. O que ocorre é que dentro dese proxecto pois hai máis cousas que a creatividade. Está Facenda, por exemplo. Todo isto que non che contan na carreira. Porque na carreira cóntanche como tes que ser dediante dun director, como presentarte, algo que non me pasou na miña vida. Eu nunca fun quen de poñerme diante dunha directora ou director e dicirlle “esa personaxe que creaches, en serio, son eu”.
A compañía implica tamén xestionar un grupo de persoas. Son moitas cousas.
Neste sentido, hai unha veciña da miña nai que di “ou se vai á herba ou se fai de comer” e é certo. Todo non o podes facer ben e isto é o que pasa nunha compañía. E aínda que temos os roles bastante ben definidos (Roi leva unha parte e eu levo outra) ao final non deixamos de ser só dúas persoas.
Ata hai pouco tamén faciamos a parte de distribuidora: eu chamaba aos programadores, vendía as obras,… e iso é un horror. Eu non teño perfil comercial.
Despois están as negativas. Cando che din que o teu proxecto non gusta é moi duro. Eu logo teño que ensaiar toda a tarde e, remontar iso, a negativa directa… buf. Ás veces faime moitísimo dano.
Agora, coa distribuidora, estamos máis relaxados.
A compañía é coma quen ten unha autocaravana -sorrí- e serve tamén para pedir axudas ou subvencións.
Iso do que as artistas estades cheas, non?
Buah! Bueno, si, unha farta, vamos.
Algúns coñecidos dinme que a eles non lles dan subvencións polos seus traballos e eu resposto que eu non cobro, non gaño salario con esa subvención. Con calquera axuda o que fago é axudar a pagar a producción. Ademáis que hai un traballo bestial de horas para presentar a petición que, lóxicamente, non me paga ninguén. Estou moitísimo tempo traballando para poder presentar estratexias de difusión, interese cultural…custa moito, non é unha tarde tonta que non tiñas que facer.
Vivimos de subvencións? Evidentemente non.
Como cobrades? Levades unha porcentaxe do que gaña a sala?
Depende do espectáculo. Con Chola, por exemplo, si podemos permitirnos iso porque hai moito público. A pouco que se publicite o público vai. Pero, en xeral, imos por caché. A través da Rede de Auditorios de Galicia.
Despois interésannos os sitios. Póñoche un exemplo: a Ingrávida do Porriño interesábanos moito porque nos gustaba o espazo, o ambiente e consideramos que esas salas hai que apoialas. Iamos sempre aínda que perdesemos cartos. Nunca chegamos perder pero coma se o fixeramos. O mesmo coa Ártica de Vigo ou coas funcións escolares ou festivais.
Corríxeme se me equivoco: penso que en Galiza hai público e desfrute, se ben, penso que, se cadra, non está ben socializado ou que o sistema está viciado. Non sei como o ves ti dende dentro
Penso que ten que haber unha rutina, unha programación continuada, e iso non existe. Ese é un dos problemas.
Póñoche o exemplo de Tui. En Tui hai moito público porque a xente sabe que todos os sábados hai teatro. Lembro épocas nas que o venres había danza e o sábado teatro. Isto ensina e ofrece produto galego. Aínda que para o meu gusto non se aposta todo o que se debería por proxectos máis alternativos, hai cabida na programación.
Seguramente se houbese unha programación seria e continuada outro galo cantaría.
Considero que algunhas salas como Extramuros ou Ingrávida teñen moi difícil resistir compaxinando a creación coa programación. Se houbese un apoio da administración chégaríanche propostas en lugar de ter que andar ti na procura delas…pero iso non sucede. Dalgunha maneira as administracións e os propios concellos síntense ameazados por estas salas cando deberían percibilas como complementos.
Lembro nun festival en Colombia no que para as 19:30 estaba programada eu e a esa mesma hora outras sete compañías. Non daba crédito, case me da algo “non me vai estar vendo ninguén!”
Fun falar coa organización e dixéronme que había público para todo, simplemente a xente escollía. Foi incríble! E funcionaba!
Aquí, ás veces temos a sensación de perder cartos e tempo por querer apoiar algo que non nos corresponde a nós subvencionar.
Tamén é importantísima a educación do público. Eu ás rapazas ás que lles dou clase escóitolles que nunca foron ao teatro. E penso que se non fuches non pasa nada pero que non teñas ganas de ir si é problemático. Isto é porque ninguén che falou positivamente de que hai un sitio alí, pechado, no que enriba dun escenario hai un grupo de persoas en comuñón.
A webserie de Chola quería tocar o interese desa xente que ve Youtube e que di que o teatro é moi aburrido. E funcionou ben. Ás veces temos que saír nós, non esperar a que entren os demáis.
Pecho a gravación da entrevista e convídoa a tomar unha cervexa. Saíndo, doume conta de que non levo a carteira. Que facer? «Isto…Laura, non levo cartos»
– Levo eu muller! Érache o que me faltaba! Pasa, anda, pasa.
Quero ser amiga súa.
Aloia Alonso
