Con moita diferenza é a entrevista á que me enfronto na que máis nerviosa estou.
Avísame cun wahtsapp: “Podes falar por Zoom esta tarde? A primeira hora, se é posible.” Case morro. Taquicardia, náuseas, síndrome da impostora…
Finalmente tanto ten. Quedan un par de horas: ou me veño arriba ou cambio de traballo. Valorei ámbalas dúas posibilidades e decidín dar unha ducha antes de sentarme co portátil ás 15:25, maquillada e histérica.
“Ola Pablo!” -Saúdo movendo as mans coma se non me escoitara. Que desastre!-
Pero, contra todo pronóstico e coma se soubese de que coxea a persoa que ten do outro lado, Pablo Novoa está tranquilo, afable, amable, moi disposto a deixarme patinar e botarme a man no esvarón.
Pablo, fálasme un pouco do Vigo no que comezaches?
O primeiro que coñezo de Vigo é cando teño 15, 16 anos, finais dos 70 ou así e, supoño que coma en todas as cidades, hai algunha xente facendo cousas… O Vigo que eu lembro é o de aqueles que sabían tocar as cancións dos Beatles, dos Rolling… esa xeración da explosión do rock e do pop dos primeiros 70.
Eu comezo a tocar nese caldo de cultivo. Non coñeces como está o mundiño pero sabes que hai un par de pubs onde vai a xente a tocar e aos que, en moitas ocasións, non te deixan pasar porque es un cativo de 14, 15 anos. Aínda que a min non me deixaban entrar ás discotecas nin aos 20… tiña que ensinar o carné en todas partes. Sempre tiven cara de moi novo.
-É doado imaxinalo. Ten o xesto doce e os ollos vivos, de neno-
O panorama musical era moi amateur. Falábase daqueles que tocaran con Masiel… Pero había un par de sitios nos que podiamos ir ver tocar a grupos con guitarras eléctricas ou as orquestras. Os músicos das orquestras eran os que tiñan as guitarras eléctricas.
Iamos ao que era o Hotel Universal (hoxe AC) que tiña unha terraza e na primavera e o verán levaban grupos, e nós quedabamos alí fóra para poder velos. Non podiamos pagar porque era todo moi caro para nós pero viamos a xente tocar.
A idea é que o Vigo que eu lembro é un Vigo moi amateur. Viñan moi poucos artistas e, como moito, ao Fraga. Lembro a Mocedades pero non moito máis. Estabamos moi afastados de todo. Había xente tentando aprender pero non había escolas de rock nin nada parecido, e poucos referentes para aprender a facer cousas.
Certo é que a min xa me tocou a época da transición que, en toda España, foi un momento de apertura en todos os sentidos.
Xa che toca tamén esa parte do despunte do punk
Claro, claro. O punk penso que nace no 75/76, pero estamos falando dunha época na que non había internet. Con sorte tiñas noticias dos primeiros discos de punk no 78. E tiña que darse a conxunción astral de que houbese catro tipos en Madrid que tivesen ido a Londres e que un deses catro fora colega dun de Vigo… o intercambio e o coñecemento eran moito máis lentos.
Eu lembro ir a Londres a comprar os discos que non había en España.
Collemos a explosión dos 80. Para entón, eu xa tiña unha idade e xa comezabamos a tocar un pouco en serio. A primeira etapa profesional para min foi a época na que acompañabamos a Bibiano que estaba Teo Cardala, tamén, Javier Martínez… Todo para nós comezou nesa época á que lle podemos chamar pre- movida, non?
Aquí pregúntolle pola persoa que nos puxo en contacto: Carlos Villanueva. Un compañeiro de Pablo Novoa en Salesianos co que sei que se compartiu amizade e fascinación pola música.
Carlos e eu decidimos, con 17 anos, matricularnos no conservatorio. Os dous eramos rapaces estudosos que queriamos facer cousas e aprender. Rapaces con curiosidade máis alá de só tocar.
Claro, ningún interese na fama, nas mozas…
Bueno… non imos negar que con 17 anos iso non sexa un aliciente! E máis no meu caso: pequeno, feo… mellor tocar a guitarra!
Pero no conservatorio non aguantamos máis dun ano porque nos matriculamos en primeiro e dabamos aulas de solfeo con nenos de 7 anos. Era un fastidio que alucinas. Aburridísimo. Ademáis nós xa tiñamos bagaxe tocando, entón deixámolo.
Se cadra tampouco está moi ben enfocado o ensino musical no conservatorio, non? Eu, por exemplo, non din continuado co instrumento
Xa, esta é a historia de sempre. O conservatorio é un sitio para sacar intérpretes; algo que está ben pero non é o único camiño. Realmente non se coida a improvisación nin o coñecemento dos compositores. Na miña opinión a música ten que ser máis transversal.
Un pouco é o mesmo que nos pasaba na escola: cando un rapaz ten gusto pola literatura e lle din con 12 anos que lea El Quijote, non é o mellor plan.
Eu aficioneime á literatura a partir dos 20 anos, cando atopei a miña literatura. De feito, a día de hoxe xa lin dúas veces El Quijote, e moi pracenteiramente, por certo. Pero cando tiven que lelo con 12 anos quería morrer. Un tipo e outro cunha burra, pero que era aquilo? Se eu estaba en Vigo e collía o Vitrasa.
-Dame un ataque de risa-
O meu fillo (Fiz Novoa) estuda na universidade o que se supón que é música moderna. Realmente o que estudan é jazz.
Para min está todo demasiado talibanizado: todo é demasiado estruturado, dogmático. Deberiamos chegar nalgún momento a un estudo da música máis global, máis transversal, que fomente unha maior interacción.
Os estudos musicais funcionan un pouco coma compartimentos estancos
Completamente. Teño un coñecido (Carlos Romero Falci) que estudaba clásico en Madrid e lembro que a primeira vez que nos puxemos a improvisar xuntos (el ao piano), quedou pillado. E dicía “joder eu estudo a Chopain que é dificilísimo pero, aquí que fago?” Claro, non saben moitas veces harmonía, non saben acordes, non saben progresións…
Que coñecer aos clásicos, coñecer a escritura musical como fan no conservatorio é de puta madre, pero creo que hai que combinar un pouco máis.
Lembro que nos 80 cando tocabamos con Golpes Bajos, no último disco que fixemos, hai uns arranxos de Joan Albert Amargós e hai unha orquestra de corda. Pois daquela, a xente de clásico puro e duro, non se acostumaba a tocar cunha claqueta, custáballes moito levar o tempo. Aquilo era unha castaña!
Música tiña que ser unha materia no ensino obrigatorio
Uf, si, a ver… este é un tema moi longo. Estamos deshumanizando a escola. Estamos dándolle un sentido práctico absoluto. Cando realmente o que distingue a un pobo, a un país, é a súa cultura. E a música fai parte fundamental dese carácter identitario. A música está completamente metida nas persoas. Por iso tería lóxica un estudo das artes a partir da música, que ademáis pode ser universal.
Pero a formación académica está pensada para obter resultados medibles e cuantificables.
As artes e as letras son fundamentais no equilibrio das persoas pero, tristemente, iso non se orienta así.
Eu son químico físico, joder. A min estruturáronme a cabeza para as ciencias. Eu estou dotado para o que o mundo moderno pide! Un tipo pragmático e práctico. Pois precisamente eu, que teño esa formación, preciso do outro. É o meu equilibrio. E non só xa como profesional senón que como persoa me nutro diso. Para compoñer, por exemplo, non só escoito música, senón que vexo danza ou leo poesía.
Ocórreseme poñerlle o exemplo de Danny Carey, batería do grupo Tool, que emprega a secuencia numérica de Fibonacci en varias das súas composicións, para facer fincapé no que Novoa expón: que a matemática (as ciencias) e a música non son excluíntes, senón complementarias
Bueno, para exemplo a teoría dos graos da música! A min sempre me dicían “joder Pablo, que rápido es! Primeiro grao, quinto grao” e claro, é porque son de ciencias. É pura matemática todo iso! Para outras cousas non teño tanto talento, pero para a parte matemática da música son moi rápido.
Pero hai algo que sobrepasa todo iso que é a emoción. E a emoción non ten ningunha fórmula matemática. Está por enriba de todo, é o que o tingue todo.
As artes son un xogo, un desfrute, e iso é fundamental. Non é unha cuestión de ser culto, é que che estou ofrecendo unha cousa que vas a flipar, vasmo agradecer toda a vida. Diso se trata.
E o pensamento crítico
Evidentemente. As artes son a mirada de alguén moi particular, normalmente cunha enorme lucidez e capacidade para expresar no sentido que sexa. As manifestacións artísticas teñen a facultade de transmitirche unha visión moi particular do mundo.
É tan alucinante estar falando neste plan con alguén como Novoa que xa tiña totalmente abandonadas as anotacións que fixera para entrevistalo. Un pouco por rigor, abro o caderno e pregúntolle por un dos temas que me parecen máis interesantes: a Xeración Xabarín, como non
Non se estaba afeito a que se tratasen cousas cos pequenos de maneira adulta.
Comezou coa xente de Siniestro. Aos dous ou tres anos foi medrando de tal xeito o programa que comezou a falarse de facer especiais, de facer unha banda…
Suso Iglesias chamábate e dicíache: queremos que fagas unha canción para o Xabarín -en galego, por suposto- e pagámosche a gravación (pagaban algo, tampouco moito) e, se se pode, facemos un vídeo. Claro, os grupos de Galiza aceptabamos encantados (normalmente). Nós, daquela La Marabunta, a primeira canción que fixemos foi Satélite. -aquí, moi no meu estilo, meto a pata e dígolle: “ Ah, claro! con Víctor!”- Con certa resignación dime:
Non.
-Recompóñome:- “Claro, a de Coyote é a da vaca”
Si, a da vaca…– resposta sereno. Ten que dar por feito que son idiota. Opto por quedar calada antes de que o confirme. Aínda que penso que non hai volta atrás-
A ver – intúo que lle custa un pouco recuperarse de min. Ollo, a min tamén me leva un tempo recuperarme da miña estupidez- , pois Julián (Siniestro Total) estaba moi ocupado daquela e é cando fala comigo para que eu recolla a trestemuña da dirección musical. Ese momento é o da creación da Xaba Xira e a Xaba Banda, aí polo 98. Faciamos panxoliñas con corda.. eu que sei! Faciamos un montón de cousas! E sempre cunha clara cuestión de fondo: a música para os pequenos ten que ser sinxela pero non simplona. E é complicado. Ha de ser algo doado, coas súas chaves, pero hai que procurar o seu interese e estimular a súa cognición.
Deixaron morrer o programa porque pensaban que era unha canteira de independentistas. E, evidentemente, non había unha mensaxe planificada nese sentido, pero claro, o que si subxacía era que estabamos en Galiza, que temos unha cultura e que queremos transmitírllela aos nosos fillos. No primeiro momento parte do rock, despois amplíase ao folck, a grupos portugueses,… É un proceso natural.
Criminalizar iso é problema doutros. Hai debates que se deron, coma o da lingua…. Non todas as nenas e nenos eramos fillos de militantes do BNG
Por suposto que non. Dando por feito que todo é política, moitísima xente da túa xeración lembra o Xabarín, simplemente con cariño. Tratábase de facer un contido a partir da nosa identidade e sen complexos.
Que si, que na época de Franco podíase tocar a gaita, claro. Pero estaba reducido a iso. En canto tomas en serio toda a potencia cultural de onde sexa, neste caso de Galiza, e te atopas cunha lingua moi rica, cos anos comeza a haber unha literatura, un cine… o Xabarín comeza polo rock, non comeza por unha pandeireta e unha gaita. Despois vaise expandindo, comezamos a mirar tamén para Portugal…
Acúñase co Xabarín o de rock bravú, non?
Penso que si. Os do bravú son máis do norte, pero penso que si.
Novoa ten un galego correctísimo. Pregúntolle canto tempo leva en Madrid
Ti cres? -responde á miña apreciación sobre a lingua- En Madrid só levo seis anos. Pero bueno, date conta de que eu non estudei galego. Como moito tivemos algún profesor… lembro agora o ao de matemáticas, Maína, que nos daba a aula en galego e nada máis. Uns díscolos.
Pero eu o galego que tiña era o da aldea, que meus pais falaban en castelán.
Despois toda a etapa de Galicia Caníbal, o contacto co teatro, o Xabarín… fixeron que acabase entrando na órbita de xente galegofalante. Eu penso que aí é cando realmente collín táboas e verdadeira fluidez.
Meus pais naceron en Vigo pero a procedencia -Interrumpo: “dime que sodes ourensáns!”- Jajajajaja! Preto, preto. Meu pai é da zona da Cañiza, ao lado de Crecente. E o peor é que eu era o máis baixiño de clase e non sabes a de bromas que facían con iso. “Ti de onde es?” “Eu son decrecente…” En fin – di sorrindo-.
Escoitábache unha entrevista sobre como de repente estás no cumio e logo no chan
Si… hai que ser consciente, tamén, de para que público se traballa. O pop gústalle a moita máis xente. Se fas contemporánea, non xogas ao mesmo, a túa linguaxe é moito máis complicada. De aí que sexa tan importante, volvendo ao de antes, que aos rapaces se lles aprenda a escoitar, a que abran as orellas e os ollos e aprendan a desfrutar as diferentes mensaxes. Isto é un proceso de achega que dura toda a vida.
Eu cando viaxaba polo mundo, sempre traía música dos lugares que visitaba. En Exipto merquei música nubia. Ti e máis eu poñémonos a discutir sobre música francesa e cada un terá a súa opinión porque é un código coñecido. Asegúroche que nos poñemos a escoitar esta música nubia que che digo, e non sabemos nin interpretala. A ver como dicimos se é boa ou mala! É unha linguaxe descoñecida para nós. Por iso creo que hai que ir pouco a pouco achegándose ás diferentes fórmulas e linguaxes. A un chaval de Vigo que está no conservatorio non podes comezar facéndolle estudar unha obra de Bach para clavicordio. Pero onde carallo viu ese rapaz un clavicordio, joder! Non o viches na vida! Hai que ir achegándose a partir do que coñeces.
Coma en claquera arte, é un camiño de achega, de afondamento. E iso fai que lle deas valor tamén ao teu punto de partida. E dáslle tamén valor á túa música xeracional, do lugar, dunha forma de sentir…
Falar co músico e productor Pablo Novoa (Vigo, 14 de abril de 1961), é dos maiores praceres que se poden experimentar. Sempre dende unha cortesía abraiante, vai desfiando toda unha vida adicada á música nunha conversa tan divertida coma didáctica. É un galego do mundo. Un home con carácter e sorna, e cunha intelixencia pouco habitual. Alguén con quen non podo perder a oportunidade de continuar falando mentres me deixe.
Axendamos unha nova cita para conversar. Haberá unha segunda parte e eu non podo ser máis feliz.
Aloia Alonso
